Sống theo khuôn mẫu của xã hội hay sống theo hiểu biết của mình là một quyết định quan trọng mà mỗi chúng ta đều phải đưa ra trong cuộc sống. Dưới đây là một số gợi ý giúp cân nhắc giữa hai lựa chọn này.
Hiểu về khuôn mẫu của xã hội
Định nghĩa khuôn mẫu xã hội
Khuôn mẫu xã hội là những chuẩn mực, quy tắc ứng xử, phong cách sống được xã hội chấp nhận và kỳ vọng mọi người tuân theo. Chẳng hạn như cách ăn mặc, giao tiếp, quan điểm…
Ví dụ về một số khuôn mẫu xã hội
- Phụ nữ nên lấy chồng và sinh con trước 30 tuổi
- Nam giới phải mạnh mẽ, chịu trách nhiệm lo cho gia đình
- Học sinh, sinh viên phải học giỏi để thi đậu vào đại học danh tiếng
Ảnh hưởng tích cực của khuôn mẫu
- Tạo nên sự đồng nhất trong xã hội
- Giúp con người dễ dàng hòa nhập
- Mang lại sự ổn định về mặt tâm lý
Ảnh hưởng tiêu cực của khuôn mẫu xã hội
Hạn chế sự sáng tạo và đổi mới
Khuôn mẫu có xu hướng áp đặt mọi người phải nghĩ, làm theo một cách thống nhất. Điều này hạn chế tính sáng tạo, giết chết khả năng đổi mới và tìm tòi.
Gây áp lực không cần thiết
Áp lực phải tuân thủ khuôn mẫu dễ khiến con người mất tự tin, luôn tự ti về bản thân nếu không đáp ứng được yêu cầu. Đặc biệt là với phụ nữ, họ thường chịu áp lực lớn nhất.
Hạn chế phát triển bản thân
Bám sát vào khuôn mẫu khiến con người không thể sống đúng với chính mình, không dám làm những gì mình thích và giới hạn khả năng phát triển.
Cách nhận biết khuôn mẫu xã hội
Để nhận biết được những khuôn mẫu tiêu cực trong xã hội, bạn cần chú ý:
Những quan điểm cứng nhắc, áp đặt
Chẳng hạn như “phụ nữ sau 30 tuổi chưa lấy chồng là già cô”, “đàn ông phải kiếm được nhiều tiền”…Đó là những khuôn mẫu độc đoán và vô lý.
Những lời đánh giá mang tính phán xét
Ví dụ bàn tán, chê bai một người vì họ không làm đúng theo khuôn mẫu.
Áp lực phải làm theo để được công nhận
Khuôn mẫu thường tạo ra suy nghĩ “nếu mình không làm như thế, mọi người sẽ chê cười/không chấp nhận mình”.
Sống theo hiểu biết của mình
Định nghĩa
Sống theo hiểu biết của mình nghĩa là sống phù hợp với những giá trị, nguyên tắc, mục đích mà bản thân đã đặt ra cho cuộc đời mình. Bạn làm chủ cuộc đời, tự chọn lựa con đường phù hợp khả năng và nhu cầu của bản thân, không bị ép buộc hay áp đặt bởi bất kỳ khuôn mẫu xã hội nào.
Tầm quan trọng
Việc sống theo hiểu biết cần thiết vì:
Cho phép bạn phát huy hết khả năng
Khi không bị giới hạn bởi khuôn mẫu, bạn có thể thoải mái thử thách bản thân, theo đuổi đam mê và hiện thực hoá mục tiêu của mình.
Mang lại cảm giác hạnh phúc và tự do
Bạn được quyết định tương lai của mình, theo đuổi những điều khiến mình thực sự hạnh phúc, không bị gò bó vào khuôn mẫu đặt ra.
Giúp bạn tự tin và tôn trọng bản thân
Bạn biết rõ mình là ai, muốn gì ở cuộc sống nên luôn có cảm giác tự tin và trọn vẹn. Bạn sống thật với chính mình.
Cách tìm hiểu và phát triển hiểu biết bản thân
Để có thể sống theo hiểu biết của mình, trước tiên bạn cần:
Tự kiểm tra bản thân
Hãy đánh giá xem giá trị sống, nhân sinh quan của bạn là gì. Bạn mong muốn điều gì ở bản thân và cuộc đời mình.
Trải nghiệm những điều mới mẻ
Hãy thử thách bản thân với những điều chưa từng làm, những sở thích chưa khám phá để tìm ra con người thật của mình.
Tiếp thu tri thức hữu ích
Đọc sách, tham gia các buổi nói chuyện, hội thảo…để mở rộng tầm hiểu biết và bồi dưỡng nhân cách.
Lựa chọn sống theo khuôn mẫu hay theo hiểu biết bản thân
Dưới đây là một số so sánh giữa hai lựa chọn:
| Sống theo khuôn mẫu | Sống theo hiểu biết của mình |
|---|---|
| Dễ dàng hòa nhập xã hội | Tự do, sáng tạo và là chính mình |
| Ít áp lực về những lựa chọn của bản thân | Phải tự chịu trách nhiệm về mọi quyết định |
| Có cảm giác an toàn về tương lai | Tiềm ẩn nhiều rủi ro và bất trắc |
| Dễ gặp cảm giác mất ý nghĩa và hạnh phúc trong cuộc sống | Luôn có động lực theo đuổi đam mê và mục đích của mình |
Làm thế nào để tìm ra lựa chọn phù hợp cho bản thân
Để biết nên lựa chọn nào là phù hợp, bạn có thể cân nhắc dựa trên các yếu tố sau:
Nhu cầu và mục tiêu cá nhân
Xác định xem bạn cần gì và muốn gì. Nếu khuôn mẫu xã hội quá xa với điều đó thì nên lựa chọn con đường riêng.
Sức chịu đựng áp lực của bản thân
Bạn có đủ mạnh mẽ để theo đuổi con đường riêng biệt hay cần sự ủng hộ, chấp nhận của mọi người.
Khả năng chấp nhận rủi ro
Hãy đánh giá sức chịu đựng về tinh thần và vật chất khi gặp thất bại, va vấp.
Quan điểm của Trương Đình Nam
Theo Trương Đình Nam, mỗi người nên tự tìm ra con đường phù hợp với bản thân thay vì áp đặt khuôn mẫu của người khác. Bởi chỉ khi sống thật với chính mình và luôn học hỏi, bạn mới có thể phát triển hết tiềm năng.
Anh cũng cho rằng không nên đánh đồng giữa hạnh phúc cá nhân và sự chấp nhận của xã hội. Thà mất lòng một số người nhưng được sống vui vẻ, yên bình với lựa chọn của mình.
Câu hỏi thường gặp
1. Sống theo khuôn mẫu xã hội có hạn chế sự phát triển cá nhân không?
Có. Việc bám sát vào khuôn mẫu sẽ kìm hãm sự sáng tạo, giới hạn khả năng vươn lên của con người.
2. Làm thế nào để xác định được hiểu biết bản thân?
Cần dành thời gian tự kiểm tra, đánh giá bản thân và trải nghiệm những điều mới mẻ. Đồng thời, tiếp thu tri thức từ sách vở và mọi người xung quanh.
3. Làm sao để cân nhắc giữa việc sống theo khuôn mẫu xã hội và sống theo hiểu biết của mình?
Cần xem xét nhu cầu, mục tiêu cá nhân cũng như sức chịu đựng và khả năng chấp nhận rủi ro để đưa ra quyết định sống theo cách nào.
Kết luận
Sống theo khuôn mẫu hay sống theo hiểu biết của mình, mỗi sự lựa chọn đều có những lý do riêng.
Tuy nhiên, theo tôi, con người nên tự tìm ra con đường phù hợp với bản thân để được sống thật với chính mình. Chỉ như vậy cuộc sống mới thăng hoa và có ý nghĩa.
Dĩ nhiên điều đó đòi hỏi bản thân phải dũng cảm, chủ động và kiên định trước những áp lực của các khuôn mẫu xã hội.
Hi vọng những chia sẻ trên sẽ giúp mọi người có cái nhìn khách quan và cân bằng giữa hai lựa chọn. Từ đó có quyết định phù hợp để tạo nên một cuộc sống hạnh phúc, trọn vẹn cho chính mình.
